Wścieklizna

Wścieklizna jest bardzo niebezpieczna i występuje absolutnie na całym świecie. Można się nią zarazić nie tylko podczas egzotycznych wakacji w Indiach, ale również u nas w kraju. Wścieklizna przenosi się nie tylko przez ugryzienie, ale też przez kontakt z zawirusowaną śliną. Powszechnie na świecie za głównych nosicieli wścieklizny uznaje się psy i koty, ale w Polsce szczególnie groźne są nietoperze i lisy. Chorobę spotyka się też wśród koni i bydła. W Polsce szczepienie psów przeciwko wściekliźnie jest obowiązkowe.

WŚCIEKLIZNA - DROGI ZAKAŻENIA

Zakażenie następuje przez wprowadzenie wirusa ze śliną do rany. Natomiast kontakt wirusa powodującego wściekliznę z nieuszkodzonymi powłokami człowieka nie grozi zakażeniem. Nie ma dotychczas dowodów na możliwość zakażenia się drogą bezpośredniego kontaktu z człowiekiem chorym na wściekliznę. Wprowadzony do rany wirus wędruje wzdłuż włókien nerwowych z obwodu, tj. miejsca ukąszenia, do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie wywołuje swoiste zapalenie tkanki nerwowej, po czym odbywa się jego odśrodkowe rozprzestrzenianie wzdłuż wszystkich włókien nerwowych. Zachorowanie jednak zależy od ilości wirusów, które wniknęły wraz ze śliną zakażonego zwierzęcia, czyli od głębokości lub rozległości zadanej przez nie rany, oraz od miejsca ukąszenia - jego unerwienia i bliskości ośrodkowego układu nerwowego. Zakażenie jest tym groźniejsze, a rozwój choroby tym szybszy, im bliżej głowy nastąpiło ukąszenie i został wprowadzony wirus wścieklizny. Stąd też szczególnie niebezpieczne jest ukąszenie i zakażenie błony śluzowej nosa, twarzy czy karku ze względu na szybką penetrację wirusa i bliskość ośrodkowego układu nerwowego.

ILE CZASU ZAJMUJE WIRUSOWI WŚCIEKLIZNY DOTARCIE DO MÓZGU?

To zależy od miejsca, w jakim wniknął do organizmu, oraz od naszej odporności. Osiągnie cel szybciej, gdy do zakażenia doszło w obrębie głowy i szyi. U jednych choroba daje o sobie znać dopiero po 6-8 tygodniach, u innych już po 2-3. Zakażone komórki nerwowe przestają pełnić swoje funkcje, a szerzący się stan zapalny i degeneracyjny sieje nieodwracalne spustoszenie w układzie nerwowym.

WŚCIEKLIZNA - JAKIE SĄ JEJ OBJAWY?

Zaczyna się od mrowienia i pieczenia w miejscu, w którym doszło do zakażenia. Ręka, noga czy inna część ciała zaczyna drętwieć i boleć. Zwykle rana już dawno się zagoiła, więc nie kojarzymy tego z ugryzieniem. Do tego dochodzi złe samopoczucie, bezsenność lub wzmożona senność i niewysoka gorączka. Chory jest pobudzony, ma wodowstręt. Niektóre osoby reagują nerwowo na najmniejszy podmuch powietrza. Choroba postępuje szybko, niemal z godziny na godzinę stan zdrowia się pogarsza. Pobudzenie może przechodzić w drgawki. Z czasem pojawiają się niedowłady i paraliż. W końcu dochodzi do porażenia mięśni układu oddechowego i uduszenia. Od wystąpienia pierwszych objawów do śmierci najczęściej mija tylko tydzień.

WŚCIEKLIZNA - STATYSTYKI ZACHOROWAŃ NA ŚWIECIE

Każdego roku umiera na świecie blisko 70 tysięcy osób na wściekliznę. Większość z nich w krajach tropikalnych, gdzie powszechnie nie szczepi się zwierząt przeciwko tej chorobie i lekceważy się pogryzienia. Ok. 20 tysięcy osób w ciągu roku umiera na wściekliznę w Indiach, natomiast w krajach europejskich i Ameryki Północnej przypadki zakażenia są sporadyczne.

SZCZEPIONKA PRZECIW WŚCIEKLIŹNIE

Na wściekliznę nie wymyślono jeszcze leku, ale wirusy można unieszkodliwić podając odpowiednią szczepionkę. Szczepionka jest skuteczna, pod warunkiem że przyjmie się ją, zanim wystąpią pierwsze objawy choroby, potem na ratunek jest za późno. Szczepienia powinno się rozpocząć w ciągu 10 dni od kontaktu ze zwierzęciem lub profilaktycznie przed podróżą. Zastrzyk jest bezbolesny i bezpieczny - nie daje powikłań neurologicznych. Powtarza się go pięć lub sześć razy. Lekarz może zlecić podanie przeciwciał w postaci swoistej immunoglobuliny. Zapewnią one ochronę przed chorobą, zanim organizm wytworzy poszczepienne przeciwciała.

I dawka - jak najszybciej od niebezpiecznego kontaktu ze zwierzęciem;

II dawka - 3 dni po dawce początkowej;

III dawka - 1 tydzień od pierwszego szczepienia; 

IV dawka - 2 tygodnie od pierwszej dawki;

V dawka - po miesiącu od pierwszej dawki.;

VI dawka - po 3 miesiącach od pierwszego szczepienia (tylko wtedy, jeśli zaistniało poważne zagrożenie wścieklizną).

ZASADY POSTĘPOWANIA PO UGRYZIENIU PRZEZ ZWIERZĘ.

• Gdy ugryzie nas obce zwierzę, dokładnie przemyjmy zranione miejsce bieżącą wodą i mydłem.

• Odczekajmy kilka minut, żeby rana się wykrwawiła - wtedy jest szansa, że wirusy nie wnikną głębiej.

• Załóżmy jałowy opatrunek i niezwłocznie udajmy się do lekarza. Specjalista na podstawie wywiadu oceni ryzyko zakażenia wścieklizną, opatrzy profesjonalnie ranę i w razie potrzeby skieruje do Poradni Profilaktyki Wścieklizny.

• Postaraj się zidentyfikować właściciela zwierzęcia. Zwierzę musi być natychmiast zbadane i poddane kwarantannie weterynaryjnej. Jeśli właściciel nie chce okazać dokumentu, należy wezwać na pomoc straż miejską albo policję.

Gdy okaże się, że zwierzę jest chore na wściekliznę, pacjentowi od razu podaje się zastrzyk. Bezwzględnym wskazaniem do szczepień jest ugryzienie w głowę lub szyję, a także pogryzienie przez bezpańskiego psa czy kota. Zwierzęta dzikie – lisy, jenoty, nietoperze – traktuje się jak chore i zaleca się szczepienie. Wyjątek stanowią sytuacje, gdy udowodni się, że nie mają wścieklizny. Szczepienia trzeba rozpocząć w ciągu 10 dni od ugryzienia (lub innego niebezpiecznego kontaktu ze zwierzęciem).

SZCZEPIENIA OCHRONNE PRZECIW WŚCIEKLIŹNIE

Szczepieniami ochronnymi są objęte osoby szczególnie narażone na chorobę, np. leśnicy. Turyści udający się do krajów o wysokim ryzyku zagrożenia chorobą (Indie i inne kraje tropikalne) również powinni się zaszczepić. Szczepienie przedekspozycyjne dzieci i dorosłych polega na podaniu trzech dawek według schematu: 0, 7, 28 dzień (wg WHO: 0, 7, 21 lub 28 dzień). Dawkę uzupełniającą podaje się 12 miesięcy później, zaś w celu zapewnienia ciągłości ochrony, co 5 lat należy podać dawkę przypominającą. Trzy dawki przedekspozycyjne powinny być przyjęte przynajmniej 3 tygodnie przed planowanym wyjazdem.

Jak uniknąć zakażenia wścieklizną?

• Podejrzane są zwierzęta, które zachowują się niezgodnie ze swoim instynktem: pies agresywny, z dzikim spojrzeniem i pianą w pysku oraz lis, który wydaje się przyjazny, uległy, oswojony, podchodzi do ludzi. Omijaj je szerokim łukiem!

• Nie dotykaj nietoperza, który wpadł do pokoju w środku dnia, ponieważ już sama jego aktywność o tej porze jest podejrzana.

• Jeśli spotkasz zwierzę, które dziwnie się zachowuje, natychmiast zawiadom sanepid albo pobliskiego weterynarza. Nie próbuj go chwytać, bo może być zakażone.

• Nie głaszcz i nie karm obcych zwierząt (ani domowych, ani dzikich), ponieważ choroba może być zaraźliwa, zanim u zwierzęcia wystąpią objawy.

• Jeżeli zwierzę wróci do domu pogryzione, natychmiast pójdź z nim do weterynarza.