Gruźlica jest groźną chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię tzw. prątek gruźlicy - wykryty przez niemieckiego lekarza, bakteriologa Roberta Kocha. Gruźlica jest chorobą zaraźliwą, przenosi się bowiem z osobnika chorego na osobnika zdrowego. Źródłem zakażenia jest najczęściej chory na gruźlicę. Osoba chora podczas kaszlu, kichania, odkrztuszania /odpluwania/ głośnego śmiechu, mówienia, wydala prątki wraz z kropelkami śluzu. Kropelki z zawartymi prątkami unoszą się w powietrzu, wysychają i opadają wraz z wdychanym powietrzem, mogą dostać się do płuc. Tam się "zagnieżdżają". Dochodzi do najczęstszego zakażenia drogą powietrzną, zwane też zakażeniem kropelkowym. Jeden chory prątkujący nie leczony zakaża w ciągu roku średnio od 10 do 15 ludzi.

W Regionie Europejskim Światowej Organizacji Zdrowia co godzinę wykrywanych jest 30 przypadków gruźlicy – wynika z najnowszego raportu WHO. Region Europejski WHO obejmuje 53 kraje, w tym państwa UE oraz m.in. Rosję, Ukrainę i Turcję, które w sumie zamieszkuje ponad 900 mln ludzi. W 2017 r. spośród 275 tys. nowych zachorowań odnotowanych na tym terenie aż 77 tys. stanowiły przypadki wyjątkowo trudnej do leczenia gruźlicy wielolekoopornej.

Według danych zebranych przez WHO gruźlica codziennie zabija na świecie prawie 4,5 tysiąca ludzi, każdego dnia stwierdza się 30 tysięcy nowych przypadków. Mimo sporego odsetka zgonów leczenie gruźlicy jest coraz skuteczniejsze: od 2000 r. udało się uratować przed śmiercią 54 mln osób, co oznacza spadek śmiertelności o 42 proc. Jednym z celów WHO jest całkowite wyeliminowanie gruźlicy do 2030 r., ale część ekspertów ma wątpliwości czy uda się to zrealizować.

Bardzo rzadko do zakażenia prątkiem dochodzi drogą pokarmową - poprzez spożycie produktów żywnościowych zawierających prątki. Najczęściej poprzez spożycie surowego mleka lub jego przetworów pochodzących od chorego na gruźlicę bydła- krowy. W Polsce takie niebezpieczeństwo jest znikome, gdyż gruźlica bydła występuje incydentalnie. Gotowanie mleka lub jego pasteryzacja powoduje zabicie prątków.

U większości ludzi na tym etapie - zakażenia prątkiem - kończy się ich "spotkanie" z prątkiem. Prątki pozostają w organizmie w stanie uśpionym pod czujnym nadzorem sił obronnych - odpornościowych. Nie jest to jednak odporność bezwzględna. Ta obrona może zostać przełamana . U człowieka zakażonego, ryzyko zachorowania na gruźlicę utrzymuje się przez całe życie.

W przeciwieństwie do innych chorób zakaźnych jedynie u 3-8% ludzi zakażonych prątkiem rozwija się choroba - gruźlica. Przyczyną przerwania tej swoistej równowagi między prątkiem a ustrojem jest osłabienie sił obronnych organizmu. Wszystkie czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, które powodują załamania sił obronnych człowieka burzą tą równowagę czynią organizm bardziej podatnym na rozwój choroby. Dochodzi do ożywienia dotychczas "uśpionych" prątków, ich mnożenia i ich szerzenia się w ustroju człowieka doprowadzając do postępującej choroby. Dlatego uważa się, że zakażenie prątkiem jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym do zachorowania.

Prątek atakuje wszystkie narządy i tkanki ludzkiego organizmu wywołując w nich zmiany chorobowe ale najczęściej są to płuca.

Gruźlica często występuje wraz z niedożywieniem, które osłabia organizm i jego siły obronne. Również ważne są warunki mieszkaniowe. W ciasnym, ciemnym, źle wietrzonym pomieszczeniu więcej prątków utrzymuje się w powietrzu, niż w dużym nasłonecznionym i wietrzonym pomieszczeniu.Nie jest dziełem przypadku fakt, że obecnie prawie 95% zachorowań i 98% zgonów z powodu gruźlicy na świecie przypada na ubogie kraje tzw Trzeciego Świata.

Innym, od dawna znanym czynnikiem zwiększającym ryzyko zakażenia i zachorowania na gruźlicę jest stały ścisły, domowy kontakt z chorym nieleczonym. Dlatego tak istotne jest wczesne wykrycie choroby i natychmiastowe leczenie chorego. Chory prawidłowo leczony już po miesiącu przestaje być zaraźliwy dla otoczenia.

HIV/AIDS, A GRUŹLICA

Do czynników wewnętrznych sprzyjających przejściu zakażenia prątkiem w chorobę, należą pewne choroby które na tyle osłabiają organizm, że sprzyjają rozwojowi gruźlicy. Obecnie najbardziej niebezpieczną chorobą jest HIV/AIDS. Zakażenie HIV atakuje bezpośrednio elementy układu odpornościowego, które odgrywają rolę w obronie przed rozwojem gruźlicy. Zakażenie HIV - kilkudziesięciokrotnie zwiększa ryzyko rozwoju gruźlicy u osoby zakażonej. Dobitnie o tym świadczy 2-3 krotny wzrost zachorowań na gruźlicę w krajach Afryki Subsaharyjskiej - gdzie zakażenie HIV jest powszechne- w ciągu ostatnich kilkunastu lat.

Z innych chorób należy wymienić cukrzycę, krzemicę, choroby nowotworowe, choroby krwi, stany po transplantacji i szereg innych stanów chorobowych. Także niektóre metody leczenia mogą zwiększać ryzyko rozwoju gruźlicy.

LECZENIE GRUŹLICY

Gruźlica jest obecnie w pełni wyleczalna. Leczenie przeciwprątkowe jest główną i najistotniejszą składową wszystkich nowoczesnych programów zwalczania gruźlicy - ma w nich absolutny priorytet.

Warunkiem całkowitego wyleczenia jest:

- przyjmowanie jednocześnie wszystkich leków p/prątkowych zalecanych przez lekarza. W pierwszym okresie /2-3 m-ce/ są to 4 lub 3 leki p/prątkowe; potem 2 leki p/prątkowe,

- przyjmowanie leków w dawkach zalecanych przez lekarza /tyle i tylko tyle tabletek, ile zalecił lekarz/,

- przyjmowanie leków w rytmie zalecanym przez lekarza - początkowo /pierwsze 2-3 m-ce/ codziennie, a następnie 2 lub 3 razy w tygodniu.

- przyjmowanie leków tak długo, jak zalecił lekarz, najczęściej przez 6 m-cy.

- leki p/prątkowe chory powinien przyjmować w obecności pielęgniarki, wolontariusza.

Powyższe zasady leczenia DOT (Directly Observed Treatment - bezpośrednio nadzorowane leczenie) są głównym składnikiem strategii DOTS .

Jakiekolwiek odstępstwo od tych zaleceń jest niebezpieczne dla chorego i jego otoczenia. Chory po kilku tygodniach leczenia nie odczuwa żadnych dolegliwości, ma poczucie zdrowia i wtedy często przerywa leczenie. W następstwie oddala się wyleczenie, dochodzi do pogorszenia stanu zdrowia - przedłużenia prątkowania, i co szczególnie niebezpieczne może prowadzić do powstawania prątków opornych na leki p/prątkowe. Często kończy się śmiercią. Około 2 mln ludzi na świecie nadal umiera z powodu tej w pełni uleczalnej choroby.

OBJAWY GRUŹLICY

Wykrycie choroby we wczesnym stadium, a więc takim, w którym płuca są mało zniszczone, pozwala wyleczyć chorego bez żadnych następstw choroby i powrót do poprzedniego stylu życia i pracy pacjenta. W przypadku, gdy choroba jest rozpoznana później, chory również może być wyleczony, jego płuca goją się. Jednak uszkodzone części ulegają "zbliznowaceniu" (włóknieniu) i zmniejsza się "powierzchnia oddechowa płuc". Ozdrowieniec gruźlicy łatwo się męczy, odczuwa duszność, często w stopniu powodującym inwalidztwo oddechowe. Wczesne wykrycie chorego i jego leczenie zapobiega szerzeniu się zakażenia prątkiem w otoczeniu (rodzina). Najczęstszą przyczyną powstawania gruźlicy dzieci jest kontakt z chorym na gruźlicę nie wykrytym i nieleczonym.

Początek gruźlicy jest często skryty, podstępny, objawy są słabo wyrażone i niecharakterystyczne. Jednak jeśli pacjent zauważy u siebie wystąpienie i utrzymywanie się takich objawów, jak:

- kaszel utrzymujący się co najmniej 3 tygodnie - ten objaw jest szczególnie ważny,

- odkrztuszanie plwociny,

- brak apetytu i utrata wagi ciała,

- nocne poty,

- stany podgorączkowe,

- osłabienie i łatwe męczenie się,

- duszność i/lub ból w klatce piersiowej,

- krwioplucie,

to powinien zwrócić się do swego lekarza rodzinnego celem wykonania odpowiednich badań (badanie rtg klatki piersiowej, badanie plwociny, wykonanie testu tuberkulinowego).

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej odgrywa zasadniczą rolę w wykrywaniu chorych na gruźlicę.

Pacjent powinien pamiętać, że gruźlica jest w Polsce nadal chorobą często występującą.

O tym pamiętać powinien również lekarz. Aby o tym pamiętał, musi mieć wystarczającą wiedzę o tej chorobie, nabytą w szkoleniu akademickim i utrwaloną w szkoleniach podyplomowych.

ZAPOBIEGANIE GRUŹLICY

Najważniejszą metodą zapobiegania szerzenia się gruźlicy w społeczeństwie jest wczesne wykrycie choroby i natychmiastowe leczenie chorego, który przestaje być źródłem zakażenia dla innych - osiągamy efekt społeczny, epidemiologiczny.

Wczesne wykrycie choroby i leczenie chorego ma w przypadku gruźlicy efekt zapobiegawczy.

W przypadku wykrycia gruźlicy w rodzinie pozostali jej członkowie wspólnie zamieszkali z chorym powinni się przebadać w celu wykluczenia u nich gruźlicy. W przypadku dzieci celowe jest stosowanie leczenia profilaktycznego.

Uznaną metodą zapobiegania szerzeniu się gruźlicy w społeczeństwie jest poprawa warunków życia i pracy ludności: przestronne, słoneczne mieszkania, dobre warunki sanitarne i dobre warunki pracy. Wszystko to sprzyja dobrej kondycji organizmu, który może stawić czoła atakowi prątków.

Przeciwdziałanie szerzeniu się alkoholizmu, narkomanii, nikotynizmu również temu służy.

Wreszcie najprostszą i najtańszą metodą zapobiegania szerzeniu gruźlicy jest odpowiednie zachowanie się chorych - kultura kaszlu i odkrztuszania - zasłanianie ust i nosa chusteczką higieniczną podczas kaszlu, kichania. Odkrztuszać należy tylko do odpowiednich spluwaczek kieszonkowych.

Inny, nadal ważny, składnik Narodowego Programu Zwalczania Gruźlicy - to zapobieganie swoiste.

Swoistą metodą zapobiegania są stosowane od 80 lat szczepienia BCG. W Polsce są one obowiązkowe i wykonywane zgodnie z "kalendarzem szczepień".

ZAPRASZAMY NA WIZYTĘ W NASZEJ PRZYCHODNI W KATOWICACH

Przychodnia Mark-Med / ul. Stara Kłodnicka 43, Katowice / REJESTRACJA: 667 937 572

Polub nas na Facebook'u