mark-med.pl » Filariozy

Filarioza to grupa przewlekłych schorzeń wywoływanych przez nicienie z grupy Filariaidae. Charakteryzują się bytowaniem w organizmie człowieka zarówno dojrzałych form pasożyta, jak i larw nazywanych mikrofilariami. Do tej grupy chorób zaliczamy filariozy limfatyczne, onchocerkozę, loaozę, zarażenia Mansonella sp., a także filariozy odzwierzęce, a ich wspólną cechą jest przenoszenie choroby przez owady z rzędu muchówek (Diptera).

FilariozaGetty Images

Filariozy limfatyczneWystępowanie

Filariozy limfatyczne są rozpowszechnione w wielu krajach tropikalnych i subtropikalnych Afryki, Azji, Ameryki Południowej, Karaibów i Oceanii. Wszędzie tam występuje najpowszechniejsza z filarioz – wuszererioza, wywołana przez Wuchereria bancrofti. Filarioza wywołana przez Brugia malai występuje w Indonezji, Malezji, na Filipinach, w Indiach, południowych Chinach, Korei i Japonii, a filarioza wywołana przez Brugia timori ogranicza się do Timoru i sąsiadujących z nim wysp Indonezji.

Przenosicielem filarioz limfatycznych są komary z rodzaju:

Culex,Anopheles,Aedes,Mansonia.Komary te pobierają mikrofilarie wraz z krwią zarażonego człowieka. W ciele komara następuje szereg przekształceń prowadzących do powstania trzeciego stadium larwalnego, które w czasie ukąszenia komara przechodzi do organizmu człowieka. Mikrofilarie przejawiają dobową okresowość występowania we krwi u człowieka, zsynchronizowaną z dobowym rytmem aktywności owadów-przenosicieli.

Większość filarioz limfatycznych wykazuje aktywność nocą, ze szczytem aktywności mikrofilarii we krwi od godziny 9.00 wieczorem do około 2.00 w nocy. Głównym wektorem są komary z rodzaju Anopheles na terenach wiejskich i rodzaju Culex – w miastach. Jedynie na wyspach wschodniego Pacyfiku, gdzie przeważają aktywne w czasie dnia komary z rodzaju Aedes, występuje zmienna okresowość mikrofilariemii W. bancrofti, przejawiająca się zazwyczaj największą ich obecnością we krwi żywiciela w godzinach popołudniowych.

Człowiek jest jedynym naturalnym żywicielem ostatecznym robaków wywołujących filariozy limfatyczne, chociaż niektóre małpy można zarazić doświadczalnie. Ogniska endemiczne filarioz bywają niewielkie i ryzyko zarażenia w odległych od siebie zaledwie o kilka lub kilkanaście kilometrów lokalizacjach może się znacząco różnić

Przyczyny powstawania filarioz limfatycznych

Filariozy limfatyczne wynikają z zarażenia:

Wuchereria bancrofti,Brugia malai,Brugia timori.Dojrzałe samice Wuchereria bancrofti mają 80-100 mm długości i około 0,25 mm grubości, natomiast samce około 40 mm długości. Dojrzałe osobniki Brugia malai i Brugia timori są o połowę mniejsze od osobników Wuchereria bancrofti.

REKLAMA

Objawy filariozy

Powstawanie objawów klinicznych filarioz jest związana z oddziaływaniem na organizm żywiciela dojrzałych postaci pasożyta, mikrofilarii, reakcją immunologiczną żywiciela na krążące antygeny filarii oraz nadkażeniem bakteryjnym.

W filariozach limfatycznych głównym czynnikiem powodującym objawy chorobowe są dojrzałe osobniki przebywające w naczyniach chłonnych i zatokach węzłów chłonnych. Powodują one:

poszerzenie naczyń chłonnych,pogrubienie ściany naczyń chłonnych,zwolnienie przepływu limfy w tych naczyniach.Największe zmiany zapalne w układzie chłonnym powodują martwe lub ginące robaki. Pojawiają się nacieki zapalne złożone z komórek wielojądrowych i histiocytów, dochodzi do uszkodzenia śródbłonka naczyń limfatycznych, zwężenia światła, uszkodzenia zastawek, co ostatecznie prowadzi do całkowitej obliteracji tych naczyń. Częste bakteryjne zapalenia naczyń chłonnych i przylegających tkanek powodują napadową gorączkę i przyczyniają się do dalszej destrukcji naczyń limfatycznych.

Reakcja immunologiczna gospodarza na antygeny robaków powoduje powstawanie ziarniniaków kwasochłonnych. Ten złożony mechanizm prowadzi do:

zastoju chłonki,tworzenia się obrzęków,tworzenia się twardych nacieków w tkance podskórnej,powstania słoniowacizny.Uogólniona reakcja zapalna na krążące mikrofilarie o typie alergii, połączona z aktywacją komórek kwasochłonnych, odgrywa wiodącą rolę w uszkodzeniu płuc, określanym jako tropikalna eozynofilia płucna.

Nie wiadomo, dlaczego tylko u nielicznych zarażonych osób występuje ta patologia. W ostatnich latach wiele badań koncentrowało się na roli bakterii z rodzaju Wolbachia w patogenezie zarażenia. Bakteria ta jest endosymbiontem robaków powodujących filariozy limfatyczne – bez jej obecności nie mogą one produkować mikrofilarii. Wykazano, że leczenie przeciwbakteryjne mające na celu eradykację tego drobnoustroju w niektórych przypadkach powoduje zmniejszenie nasilenia objawów, ale dokładna rola tej bakterii w patogenezie filariozy limfatycznej u człowieka wymaga dalszych badań.

Objawy kliniczne filariozy

Filariozy limfatyczne cechuje szerokie spektrum objawów – od zarażeń bezobjawowych po słoniowaciznę kończyn i wodniaka jądra. Ważne! Większość zarażonych nie ma żadnych objawów.

Część z nich pozostaje bez objawów choroby do końca życia, u innych rozwijają się one po wielomiesięcznym lub wieloletnim okresie bezobjawowym. Wśród osób bez wyraźnych objawów klinicznych wyróżniamy dwie grupy pacjentów:

większą stanowią ci, u których we krwi występują mikrofilarie,w mniej licznej grupie mikrofilarii się nie wykrywa, a jedynym dowodem zarażenia jest obecność we krwi krążącego antygenu pasożyta.Ostra postać filariozy objawia się:

gorączką,zapaleniem węzłów i naczyń chłonnych.Występuje ona najwcześniej po kilkumiesięcznym pobycie w rejonach endemicznych, trwa 3-15 dni, może powtarzać się nawet kilkanaście razy w roku, chociaż u niektórych pacjentów pojawia się tylko kilka razy w życiu. Zapalenie dotyczy najczęściej jednego węzła chłonnego i dystalnych w stosunku do niego naczyń chłonnych i lokalizuje się głównie na kończynach dolnych, rzadziej na górnych. Zajęty węzeł chłonny jest obrzęknięty, tkliwy, niekiedy obserwuje się zaczerwienienie i wzmożone ucieplenie okolicy. Naczynia chłonne są twarde, zmienione zapalnie. Czasami towarzyszy temu zapalenie okolicznych naczyń żylnych z zakrzepicą.

Niekiedy, szczególnie w przypadku zarażeń Brugia sp., dochodzi do powstania ropni, czasem z tworzącymi się przetokami i owrzodzeniami skóry. Powtarzające się epizody zapaleń prowadzą do niedrożności układu chłonnego. Skutkiem tego jest początkowo obrzęk limfatyczny, odwracalny po uniesieniu kończyny lub masażu, a następnie słoniowacizna – trwałe zwiększenie objętości zajętej kończyny ze stwardnieniem skóry i rozrostem tkanki łącznej. W tych przypadkach często dochodzi do brodawkowatych i guzkowatych zmian w skórze zajętej kończyny.

W przypadku zarażeń Wuchereria bancrofti, poza występującymi podobnie jak w zarażeniu Brugia sp. zmianami na kończynach, często następuje zajęcie narządów płciowych. Wówczas pojawia się obrzęk najądrzy, jąder i moszny, początkowo miękki i mający tendencję do okresowego zmniejszania się, potem twardy i stały. Pomiędzy jądrem a osłonką jądra gromadzą się chłonka i płyn tkankowy, nieraz w bardzo dużych ilościach, dając obraz wodniaka jądra.

U części pacjentów, zwłaszcza zarażonych Wuchereria bancrofti, stopniowo dochodzi do rozwoju przewlekłej formy tej choroby, bez ostrych objawów. Rzadkim objawem filarioz jest chyluria. Zwiększone ciśnienie w naczyniach chłonnych okołonerkowych prowadzi czasem do ich pękania i przedostawania się chłonki do układu moczowego.

Osobnym zespołem objawów związanych z filariozami limfatycznymi jest tropikalna płucna eozynofilia. Objawia się ona:

suchym, nieproduktywnym kaszlem,dusznością,naciekami zapalnymi w płucach,znacznie zwiększoną liczbą komórek kwasochłonnych we krwi obwodowej i popłuczynach z oskrzeli.Rzadkimi objawami klinicznymi filariozy są: zapalenie stawów, kłębuszkowe zapalenie nerek i zapalenie wielomięśniowe. Uważa się, że objawy te są związane z udziałem kompleksów immunologicznych w patogenezie choroby.

Filarioza - diagnostyka

W rozpoznaniu filarioz limfatycznych istotne znaczenie ma wykrycie krążących mikrofilarii we krwi. Krew należy pobierać w czasie największego prawdopodobieństwa wykrycia mikrofilarii, czyli w większości przypadków w nocy.

Na terenach, gdzie oprócz okresowości nocnej obserwuje się okresowość dzienną lub zmienną, badanie parazytologiczne powinno być przeprowadzone z co najmniej dwiema próbkami krwi pobranymi w odstępie 12-godzinnym. Wykonuje się cienkie rozmazy krwi barwione metodą Giemsy. W celu zwiększenia czułości badania stosuje się metody zagęszczeniowe, spośród których najbardziej rozpowszechniona jest metoda Knotta.

Czulszą metodą diagnostyczną filarioz, przydatną zwłaszcza w tropikalnej eozynofilii płucnej, jest wykrycie antygenu krążącego pasożyta. Wykrywa się go testami immunoenzymatycznymi i immunochromatograficznymi. Badania serologiczne, które zwykle opierają się na testach z antygenami Dirofilaria immitis, mają ograniczone zastosowanie, przydatne jedynie do potwierdzania filariozowego charakteru przewlekłych, długo trwających zmian o typie słoniowacizny kończyn lub przewlekłych zmian dotyczących narządów płciowych. Testy te wykazują jednak krzyżową reaktywność w przypadku wszystkich filarioz, a u mieszkańców rejonów endemicznych są niemal zawsze dodatnie. W ostatnich latach wprowadzono do diagnostyki filarioz metodę PCR, chociaż nie wykazano jej wyraźnej przewagi nad testami tradycyjnymi.

Z kolei dojrzałe postacie Wuchereria bancrofti i Brugia sp. można uwidocznić w rozszerzonych naczyniach chłonnych za pomocą ultrasonografii. Dotyczy to zwłaszcza genitalnej lokalizacji zmian.

Różnicowanie filarioz

Ostre postacie filariozy wymagają różnicowania z zakażeniami przebiegającymi z limfadenopatią, takimi jak:

gruźlica,trąd,sarkoidoza,bartoneloza.Należy również brać pod uwagę zapalenie węzłów chłonnych, wtórne do zakażeń skóry lub zakażeń przyrannych. Podobny obraz kliniczny może dawać także zakrzepowe zapalenie żył. Przewlekły obrzęk limfatyczny z następową słoniowacizną może być spowodowany pooperacyjnym uszkodzeniem układu chłonnego, nowotworami, niewydolnością krążenia lub niewydolnością nerek, wrodzonymi wadami układu chłonnego (choroba Milroya). Obraz kliniczny słoniowacizny może też być spowodowany zespołem pozakrzepowym oraz reakcją na ciała obce, np. na pył krzemionkowy.

Tropikalną płucną eozynofilię należy różnicować z:

astmą oskrzelową i innymi robaczycami, w których następuje przejście larw przez płuca (glistnica lub węgorczyca),z zespołem Churga-Strauss,ziarniniakiem Wegenera,rzadziej z innymi kolagenozami.Leczenie filarioz limfatycznych

Lekiem z wyboru w leczeniu filarioz limfatycznych jest dietylkarbamazyna (DEC). Lek ten wykazuje silną aktywność pasożytobojczą w stosunku do mikrofilarii, czasami działa też na dojrzałe postacie pasożyta. Stosowany w dawce 6 mg/kg m.c./dobę przez 14 dni powoduje redukcję mikrofilaremii trwającą nawet kilkanaście miesięcy. Leczenie dietylkarbamazyną należy rozpocząć od małej dawki 50 mg raz dziennie, następnego dnia zwiększyć dawkę do 150 mg/dobę, w 3 dawkach podzielonych, w 3. dobie 300 mg/dobę, w 3 dawkach podzielonych, a od 4. doby można stosować pełną dawkę. Postępowanie takie zmniejsza ryzyko nasilonej reakcji alergicznej na rozpadające się mikrofilarie.

Lekiem o podobnym działaniu, stosowanym głównie w masowych programach mających na celu eradykację filariozy, jest iwermektyna podawana w jednorazowej dawce 150 mg/kg mc., raz w roku. Skuteczny jest także albendazol w dawce 2 razy 400 mg przez 10 dni.

W masowych programach terapeutycznych korzystny efekt uzyskuje się ponadto przez jednorazowe podanie iwermektyny i albendazolu w dawce 400 mg. Ostatnio postuluje się stosowanie antybiotyków w celu eradykacji bakterii z rodzaju Wolbachia, które są niezbędne do produkcji mikrofilarii przez dojrzałe samice.

Nieliczne badania kliniczne wykazały skuteczność podawania doksycykliny w dawce 2 razy 100 mg przez 4-6 tygodni w redukcji mikrofilaremii i objawów klinicznych. Słoniowacizna kończyn i zmiany w obrębie narządów płciowych są zazwyczaj stanami nieodwracalnymi i leczenie przeciwpasożytnicze nie powoduje poprawy klinicznej.

Poprawę lub zahamowanie postępu choroby można osiągnąć przez:

higienę,leczenie przeciwbakteryjne nadkażeń,fizjoterapię,ćwiczenia prowadzące do poprawy krążenia chłonki.Niekiedy stosuje się chirurgiczne usunięcie wodniaka jądra.

Jakie są rokowania filariozy?

W ostrych postaciach choroby rokowania są dobre, chociaż pacjent może wymagać corocznego podawania leków, przez wie le lat. Rokowanie co do wyleczenia w postaciach przewlekłych jest złe. Zmiany o typie słoniowacizny, a także zmiany dotyczące męskich narządów płciowych są nieodwracalne i prowadzą do znacznej niepełnosprawności. Filariozy limfatyczne rzadko są przyczyną zgonu.

ZAPRASZAMY NA WIZYTĘ W NASZEJ PRZYCHODNI W KATOWICACH

Przychodnia Mark-Med / ul. Stara Kłodnicka 43, Katowice / REJESTRACJA: 667 937 572

Odwiedź nas na Facebook'u